tracuuviet / lichamhomnay Goto Github PK

Lịch âm - Nguồn gốc, đặc điểm và ứng dụng trong đời sống

Lịch âm là một hệ thống lịch được xây dựng dựa trên chu kỳ của Mặt Trăng. So với lịch dương lịch dựa trên chuyển động của Mặt Trời và quỹ đạo của Trái Đất, lịch âm có một số đặc điểm riêng biệt. Trong suốt lịch sử, lịch âm đã được sử dụng rộng rãi ở nhiều nền văn hóa Đông Á như Trung Quốc, Việt Nam, Triều Tiên, Nhật Bản. Ngày nay, mặc dù lịch dương lịch đã trở thành tiêu chuẩn phổ biến toàn cầu, lịch âm vẫn còn ảnh hưởng lớn trong đời sống tinh thần và văn hóa của người Đông Á.

Nguồn gốc của lịch âm Lịch âm có nguồn gốc từ Trung Quốc cổ đại. Theo các nhà khảo cổ, lịch âm đã xuất hiện ở Trung Quốc từ thời kỳ nhà Thương (khoảng 1600 - 1046 TCN). Ban đầu, người Trung Quốc cổ đại sử dụng lịch âm để theo dõi các nghi lễ, lễ hội dựa trên chu kỳ của Mặt Trăng. Đến thời kỳ Xuân Thu Chiến Quốc (772 - 221 TCN), lịch âm dần trở thành công cụ chính thức để đo lường và ghi chép thời gian.

Có hai loại lịch âm chính được sử dụng trong lịch sử:

• Lịch âm thuần túy: Chỉ bao gồm 12 tháng âm lịch với tổng cộng 354 hoặc 355 ngày. Mỗi năm có 12 tháng, mỗi tháng có 29 hoặc 30 ngày. Do chu kỳ Mặt Trăng ngắn hơn chu kỳ quỹ đạo của Trái Đất quanh Mặt Trời nên lịch âm thuần túy sẽ luôn chênh lệch so với lịch dương.

• Âm dương lịch: Là sự kết hợp giữa lịch âm và lịch dương. Mỗi năm vẫn có 12 tháng âm lịch nhưng sau một chu kỳ nhất định sẽ bổ sung thêm một tháng nhuận để điều chỉnh cho năm âm lịch trùng với năm dương lịch. Đây là loại lịch phổ biến nhất trong các nước Đông Á.

Ở Việt Nam, lịch âm được hình thành trên cơ sở kế thừa lịch âm Trung Quốc kết hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam. Người Việt sử dụng chung một hệ thống âm dương lịch giống như Trung Quốc và các nước Đông Á khác.

Đặc điểm của lịch âm

Lịch âm có một số đặc điểm riêng biệt so với lịch dương lịch:

• Xoay quanh chu kỳ của Mặt Trăng chứ không phải Mặt Trời: Mỗi tháng âm lịch bắt đầu từ ngày mồng 1 (ngày sóc hoặc ngày trăng mới) đến ngày 14 hoặc 15 là ngày rằm (ngày trăng tròn).

• Cách tính ngày giờ phức tạp và khó nhớ hơn lịch dương lịch: Ngày giờ được tính dựa trên giai đoạn phát triển của Mặt trăng so với Mặt trời và bầu trời.

• Tháng ngày không cố định: Các tháng trong năm âm có thể là 29 hoặc 30 ngày. Tháng thiếu sẽ có 29 ngày còn tháng đủ có 30 ngày.

• Năm âm và năm dương không trùng nhau: Năm âm ngắn hơn so với năm dương khoảng 11 ngày. Do vậy, mỗi năm người ta cần bổ sung thêm một tháng nhuận để điều chỉnh cho 2 lịch trùng nhau.

Ứng dụng của lịch âm

Dù không còn là hệ thống lịch chính thức nhưng lịch âm vẫn được sử dụng rộng rãi ở các nước Đông Á, đặc biệt là trong lĩnh vực văn hóa tín ngưỡng. Một số ứng dụng chính của lịch âm có thể kể đến:

• Xác định thời điểm tổ chức các nghi lễ truyền thống, tết nhất: hầu hết các lễ hội lớn của người Việt và các nước Đông Á như Tết Nguyên đán, lễ Vu Lan, Tết Trung Thu... đều được tính theo lịch âm.

• Chọn ngày lành tháng tốt: nhiều gia đình Đông Á vẫn quan niệm ngày giờ âm dương có ảnh hưởng đến vận may của con người. Họ thường lựa chọn thời điểm thích hợp trong năm để tổ chức đám cưới, khánh thành nhà mới... dựa trên ý nghĩa của ngày âm.

• Chiêm tinh học phương Đông: lịch âm đóng vai trò quan trọng trong việc dự đoán vận mệnh, tính tướng số của con người theo quan niệm phương Đông. Cung hoàng đạo và 12 con giáp đều dựa trên ngày tháng âm lịch.

• Theo dõi mùa vụ nông nghiệp: mặc dù đã chuyển sang sử dụng lịch dương, nhiều người nông dân Việt Nam vẫn quan sát lịch âm để biết thời điểm gieo trồng và thu hoạch cho phù hợp.

Như vậy, dù không còn được dùng làm lịch chính thức, lịch âm vẫn có những giá trị riêng mà văn hóa phương Tây khó có thể thay thế được. Đây chính là nét đặc trưng văn hóa tinh thần độc đáo của người Việt cũng như các dân tộc Đông Á khác.

Tham khảo thêm tại đây:

• Lịch âm hôm nay
• Lịch âm năm 2024